Kinderen hebben vaak veel last van complexe scheidingen. Als het niet lukt om met hulp de problemen op te lossen, kan daarom een ondertoezichtstelling (OTS) nodig zijn. Juridische procedures kunnen worden voorkomen door passende hulp in een vroeg stadium. Bij juridische procedures zoekt de Raad voor de Kinderbescherming altijd zo vroeg mogelijk naar een oplossing of verwijzing naar hulp.
Complexe scheidingen kenmerken zich door ernstige conflicten, waarbij er sprake is heftige ruzies, aanhoudende juridische procedures of eenzijdig conflictrijk gedrag, zoals bijvoorbeeld coercive control (dwingende controle) of stalking. Deze uitingsvormen hebben grote effecten op de ontwikkeling van kinderen die in deze situatie opgroeien.
De aanwezigheid van scheidingsproblematiek is vaak maar één van de redenen voor een ondertoezichtstelling.
Brede definitie van complexe scheidingen
Voor kinderen die ernstig in hun ontwikkeling worden bedreigd en waarbij ouders geen hulp kunnen of willen accepteren, kan een ondertoezichtstelling nodig zijn. Bij complexe scheidingen zien we de discussie breed gevoerd worden of deze groep thuishoort in de jeugdbescherming en worden daarbij hoge percentages genoemd. Van de jaarlijks lopende ondertoezichtstellingen (ca. 22.000) zou 60-70% een complexe scheiding betreffen (ca. 14.000). Feit is dat er sprake is van een brede definitie van complexe scheidingen. Bij complexe scheidingen waar een juridische procedure wordt gestart, vraagt de rechtbank advies aan de RvdK. Dit gebeurt ongeveer 5000 keer per jaar.
Van dat aantal wordt ‘slechts’ 20% een kinderbeschermingsmaatregel (ca. 1000). De instroom in de jeugdbescherming komt daarmee vooral uit de reguliere aanmeldingen vanuit de gemeenten.
Zoeken naar oplossingen
In 2022 is het overheidsprogramma ‘Scheiden Zonder Schade’ overgegaan in het overheidsprogramma ‘Een Nieuw Begin’. Samen met de rechtspraak, advocatuur, gemeenten, RvdK en andere organisaties is de nieuwe visie en gezamenlijkheid in de aanpak scheidingsproblematiek ontwikkeld en wordt deze beproefd in ‘Een Nieuw Begin’. Het doel is om uiteindelijk ketenbreed op een meer eenduidige wijze, in een vroeg stadium, helderheid te krijgen over waar de kern van de problematiek ligt en hier passende hulp op in te zetten. Op een aantal plekken in het land zijn bijvoorbeeld scheidingsloketten ingesteld om hulp te bieden. Vanuit een nieuwe zienswijze wordt er gewerkt met een instrument om ouders te helpen analyseren wat nodig is om de problemen aan te pakken.
Motie Ceder
Aan deze ontwikkelingen doet de RvdK volop mee. Dit jaar wordt – in het kader van de uitvoering van de ‘motie Ceder’ – ook op een aantal Jeugdbeschermingstafels (JBT’s) voornoemd instrument beproefd, zodat alleen een raadsonderzoek wordt ingezet als écht alle opties zijn uitgeput. Daarnaast verhoogt de RvdK bij de juridische procedures op de rechtbank zijn interventie door rondom de zitting met ouders te zoeken naar een oplossing of verwijzing naar hulp.
Toegankelijke hulp
De RvdK ziet vele vormen van complexe scheidingen. In het maatschappelijk debat is het beeld ontstaan dat er onterecht ondertoezichtstellingen worden uitgesproken. Hoewel de RvdK erkent dat de problematiek voor professionals en gezinnen moeilijk te verbeteren is, doet de conclusie dat inzet van een kinderbeschermingsmaatregel onterecht zou zijn, geen recht aan deze kinderen en de rechtspraak. De aanwezigheid van scheidingsproblematiek is vaak maar één van de redenen voor een ondertoezichtstelling. Er is meestal sprake van meervoudige problematiek.
De RvdK vindt het belangrijk dat er in het debat gesproken wordt over effectieve en passende hulp voor ouders en kinderen in een vroeger stadium én het adequaat toerusten van professionals. En daarin, op een passende wijze, binnen de complexiteit van het geheel, ruimte te maken voor de stem van het kind.
