Het huidige jeugdzorgstelsel schiet tekort in de hulp aan kwetsbare kinderen in complexe situaties. Daarom is het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming ontwikkeld. In zogenoemde proeftuinen onderzoeken ketenpartners hoe deze hulp verbeterd kan worden. Het beschermen van kinderen met waarborgen voor de rechten van ouders en kinderen heeft voor de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) de grootste prioriteit. Dit vraagt om glasheldere voorwaarden en onafhankelijke advisering, nu en in de toekomst.

Sinds de decentralisatie van de Jeugdzorg in 2015 is het stelsel nog niet voldoende in staat om de gezinnen met de meest ernstige problemen goed te helpen. Daarom is in 2021 het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming ontwikkeld. Een scenario waarin op een geheel andere wijze hulp wordt geboden aan huishoudens met en zonder kinderen, die te maken krijgen met geweld of ontwikkelingsbedreiging.

Proeftuinen

Het toekomstscenario staat een zeer vergaande verandering van werken voor. Om te onderzoeken of deze verandering ouders en kinderen daadwerkelijk helpt, zijn er proeftuinen ingericht. In 2022 zijn de voorbereidingen getroffen om naast de vijf bestaande proeftuinen er zes aan toe te voegen. Eind 2022 zijn er elf proeftuinen geselecteerd. In de proeftuinen wordt gezamenlijk met ketenpartners onderzocht hoe het anders kan. De RvdK doet volop mee.

De RvdK heeft hierin een taak en beziet vanuit alle verschillende facetten van het recht de positie van het kind en zijn ouders daarin. Juist die brede benadering is nodig voor de visie op het jeugdstelsel.

Brede benadering nodig

De focus op de huidige problemen wordt vooral gelegd bij de opvoedingsproblemen. Maar ook wanneer kinderen van school verzuimen, verdacht worden van een strafbaar feit, of last hebben van een ingewikkelde scheiding, heeft inmenging van de rechter of justitie grote impact. En wanneer ouders in Nederland de zorg voor een kind op zich willen nemen, bijvoorbeeld via adoptie of pleegzorg, is het nodig de toekomstige belangen van kinderen te waarborgen. De RvdK heeft hierin een taak en beziet vanuit alle verschillende facetten van het recht de positie van het kind en zijn ouders daarin. Juist die brede benadering is nodig voor de visie op het jeugdstelsel. 

Glasheldere voorwaarden

Het toekomstscenario beschrijft een toekomstige situatie die op dit moment binnen de wettelijke kaders niet helemaal beproefd kan worden in de proeftuinen. De opdrachtbrief van de Minister voor Rechtsbescherming, Staatssecretaris en Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) geeft de deelnemers heldere kaders om samen mee aan de slag te gaan. De RvdK is blij met de duidelijkheid; voor zowel de deelnemende organisaties, en vooral de ouders en kinderen voor wie we dit doen. Want in de afgelopen jaren hebben we in de proeftuinen gezien, dat juist de overgang naar het gedwongen kader voor ouders en kinderen diffuus kan zijn. De RvdK vindt,als het gedwongen kader in zicht komt, het essentieel is dat dit met glasheldere voorwaarden en onafhankelijkheid gepaard gaat. Juist nu we in proeftuinen experimenteren met nieuwe werkwijzen, dient voor gezinnen helder te zijn met wie ze aan tafel zitten, wie welke informatie heeft en dat de advisering aan de rechter over maatregelen in het gedwongen kader conform de wettelijke kaders onafhankelijk zal plaatsvinden. Ook voor de toekomst is een heldere scheiding tussen vrijwillig en gedwongen kader nodig. Alleen dan dragen we bij aan de rechtswaarborgen in het stelsel wanneer ingrijpen in het gezag van ouders noodzakelijk is voor de bescherming van de rechten van het kind.

We kijken uit naar het advies van de Commissie Rechtsbescherming en Rechtsstatelijkheid, die zal adviseren hoe de rechtsbescherming voldoende te borgen in de hele keten en hoe de onafhankelijke toets en het advies aan de rechter het beste vormgegeven kan worden.

Nieuwe werkmethoden ontwikkelen

Maatschappelijk is er veel aandacht voor de problemen in de jeugdbescherming. In de zomer van 2022 is gewerkt aan het versnellen van de ontwikkelingen van het toekomstscenario en zijn er met name rondom de proeftuinen afspraken gemaakt. In de proeftuinen wordt binnen de wet beproefd hoe het anders kan. Dat houdt in dat we nieuwe methoden van werken ontwikkelen, samen met gezinnen en ketenpartners. Dat gebeurt in het hier en nu. Door dezelfde taal te spreken, de lijnen kort te houden en optimaal gebruik te maken van elkaars informatie (zodat we ‘ontdubbelen’), verbeteren we de hulp aan gezinnen en verkorten we de doorlooptijden.